Göbeklitepe ismi nereden gelmektedir?
Son zamanlarda Göbeklitepe’nin adını sıkça duyuyoruz.
Kısa Bilgi
Göbeklitepe’de insanlık inancına dair neler bulundu?
Tarihin yeniden yazılmasına neden olduğu için Göbeklitepe’nin önemi gün geçtikçe daha fazla anlaşılıyor. Peki Göbeklitepe hangi özelliği sayesinde tarihin yeniden yazılmasına neden oldu ve Göbeklitepeyi bu kadar önemli bir keşif yapan şey ne? Yunan mitolojik tanrılarından Hitit ve Sümerlerden hatta meşhur Mısır tanrılarından bile önce şuan Anadolu dediğimiz yerde yaşayan insanlar, dini inançlar geliştirmişlerdi. Bu dinin merkezi Şanlıurfa’nın doğusundaki Göbeklitepe denilen yerdi. Kadim Anadolu toprakları sadece günümüzde değil binlerce yıl öncesinde de bir çok topluluğa ve kültüre ev sahipliği yapmıştı. Günümüzden 12 bin yıl önce etrafta yaşayan insanlar Göbeklitepe’yi yılın belirli zamanlarında ziyaret ediyorlardı, arkeologlara göre bu ziyaretlerin amacı hac benzeri dini bir toplanmaydı çünkü Göbeklitepe’nin kalıntıları bir yerleşim alanından çok bir tapınak olduğuna işaret ediyordu. İnsanoğlunun tarım yaparak yerleşik hayata bile geçmeden bir tapınak inşa edip hac benzeri dini toplantılar yapmış olması Göbeklitepe’yi keşfeden bilim insanlarını hayrete düşürdü ve bölge 2018 yılında Unesco dünya mirası listesine alındı. Görünen o ki, Şanlıurfa peygamberler şehri takma adını boşuna almamıştı Urfa binlerce yıl öncesinde bile dini inanışlara sahip topluluklara ev sahipliği yapmıştı. Barındırdığı gizemler ve Unesco dünya mirası listesine alınması nedeniyle dünyanın gözü bir anda Göbeklitepe’ye çevrilmiş oldu. Ayrıca ülkemizde de 2019’un Göbeklitepe yılı ilan edilmesi nedeniyle bölgeye giden turistlerin sayısı bir hayli arttı. Göbeklitepe’nin yapılışı milattan önce 10 Bin yılına yani taş devri denilen döneme kadar uzanıyor Göbeklitepe bilinen en eski yapılardan olan Mısır Piramitleri ve Stonehenge’ten bile binlerce yıl daha önce inşa edilmiş. Arkeologlar Göbeklitepe’nin yaşını etrafta bulunan o dönemki insan ve hayvanlara ait kemik kalıntıları yardımıyla hesaplamışlar.
Göbeklitepe ismi nereden gelmektedir?
Göbeklitepe ismi Şanlıurfa halkı tarafından hafif eğime sahip bir tepe olması nedeniyle verilmiş.
Göbeklitepenin keşfedilmesi ve kazılmaya başlaması ise oldukça zor olmuş 1963 yılında İstanbul ve Şikago üniversiteleri ortak bir çalışma ile bölgede kazı yapmak istemişler ancak kazı o dönemki şartlar nedeniyle bir türlü başlayamamış. Aradan 30 yıl geçtikten sonra Alman arkeolog Klaus Schmidt Göbeklitepe kazısını başlatarak yaklaşık 20 yıl boyunca kazıyı yönetmiş ve Göbeklitepe’nin gün yüzüne çıkmasını sağlamış. Ayrıca arazinin sahipleri ve bölge halkı da kazıyı desteklemişler ve kazılarda görev almışlar. Göbeklitepenin inşa edildiği dönemde insanlar alet olarak sadece taş ve sopaları kullanıyorlardı tekerleğin icadına bile yaklaşık 6 bin yıl vardı. Bu yüzden Göbeklitepe’yi inşa etmek için çok sayıda insana ve olağanüstü büyüklükte bir insan gücüne ihtiyaç duyuluyordu. Her biri 30 ile 60 ton arasında değişen devasa taş blokların bir tanesini kaldırabilmek için yaklaşık 500 kişinin aynı anda güç uygulaması gerekliydi ve Göbeklitepe’de bu devasa taşlardan yüzlercesi dikilmişti. Ayrıca bu kadar fazla sayıda insanı iş bölümlerine ayırmak ve yönetmek gerekiyordu. Bütün bunlar yazının, tekerleğin ve diğer araç gereçlerin icadından çok daha önce yapılmak zorundaydı. İşte Göbeklitepe’nin bu kadar gizemli ve merak uyandırıcı olmasının nedenlerinden biri de bu kadar ilkel bir zamanda böylesine gelişmiş bir yapının inşa edilebilmiş olmasıydı. Göbeklitepe’yi inşa eden insanlar taşları yontarak yaptıkları çekiçlerle devasa büyüklükte kayaları oyarak T şeklinde devasa sütunlar oluşturdular ve bu sütunlara yabani hayvan figürleri işlediler. Ardından bu büyük sütunları yüzlerce metre sürükleyerek yine taşları oyarak yaptıkları yuvalara oturtup ayakta durmasını sağladılar. Bütün bunlar o dönemin şartlarına göre yapılması olağanüstü zor işlerdi.
Göbeklitepe tarihte nasıl bir yerdi?
Göbeklitepe, taş devrinde yaşamış olan ve hayvanları avlayıp etraftaki yabani bitkileri toplayan avcı toplayıcı göçebe topluluklarla ilgili bilinen bir çok şeyin yanlış olduğunu gösterdi. Taş devri insanlarının, kalıcı ve büyük yapılar inşa edebilmeleri bir yana bu yapılara henüz ihtiyaç bile duymamaları gerekiyordu çünkü daha toprağı işleyip yerleşik bir düzende yaşamaya başlamamışlardı. Ancak merak uyandırıcı ve gizemli bir şekilde onlar bu yapıyı inşa etmişlerdi. O dönemde yapıyı ziyarete gelen taş devri insanları, bizim şu an devasa yapılar gördüğümüzde yaşadığımız hayrete çok benzer duygular hissetmiş olmalılardı. Göbeklitepe, inşa edildikten sonra yaklaşık 3000 yıl boyunca bölgedeki insanların dini inanç merkezi oldu. Ancak sonra nedeni tam olarak bilinmeyen bir şekilde bölgedeki insanlar tarafından bilerek toprağın altına gömüldü. Arkeologlar Göbeklitepe’nin gömülme nedeninin bölgedeki dinlerin değişmesi ve Göbeklitepe’nin işlevini yitirmesi olabileceğini söylüyorlar. Diğer bir düşünceye göre de Göbeklitepe’yi inşa eden insanlar başka bir bölgeye göç ettiler ve kutsal olarak gördükleri bu mekanı başkalarının gelip zarar vermemesi için ayrılmadan önce toprağa gömdüler. Göbeklitepe’deki devasa taşların ve sembollerin anlamları ise hala tam olarak anlaşılmamış olsa da T şeklindeki sütunların ölen insanları temsil ettiği ve bir mezar taşı olma özelliği taşıdığı düşünülüyor. Sütunların üzerinde bulunan hayvan figürlerinin ise o dönemde Göbeklitepe’ye ziyarete gelen kabilelerin sembolleri olabileceği söyleniyor hatta bazı taşların üzerinde aslan figürlerinin bulunması o dönemde Anadolu’da aslanların yaşamış olabileceğini gösteriyor. Henüz sadece beşte biri toprak altından çıkarılmış olmasına rağmen Göbeklitepe, tarih öncesi çağlardaki insanlarla ilgili bildiğimiz bir çok şeyin yanlış olduğunu görmemize sağladı. Tarım ve sosyal yaşam dinleri ortaya çıkarmamıştı, insanlar her şeyden önce dini inançlar geliştirip tapınak inşa etmişti ve hayatlarını buna göre şekillendirmişlerdi. Daha uzun yıllar devam edecek olan Göbeklitepe kazısı her geçen dün bizi daha fazla şaşırtmaya ve insanlık tarihiyle ilgili bildiklerimizi derinden sarsmaya devam edecek gibi görünüyor. Ülkemizin tanıtımı için de çok önemli olan bu keşfe gereken önemi vermeliyiz ve imkan bulabilirsek Göbeklitepe’yi ziyaret edip üzerinde yaşadığımız toprakların ne kadar önemli olduğunu ve bizden öncesinde de ne kadar çok insana ev sahipliği yaptığını düşünmeliyiz.
Göbeklitepe hakkında ilginç bilgiler
Bu kısa video’yu izleyerek Göbeklitepe hakkında detaylı bilgi alabilirsiniz.
Facebook ve Twitter adreslerimizden bizi takip etmeyi unutmayın.
Bu konu ile alakalı soru sormak için hemen tıkla
