Paratoner nedir? Yıldırımlardan nasıl korur?
Zeus ve yıldırımlar, bizi bunlardan kim ve ne koruyacak?
Kısa Bilgi
Paratoner nedir? Ne işe yarar?
Paratoner yani yıldırımsavar genel olarak havadaki elektrik yükünü toprağa aktarmayı amaçlayan alettir. 18.yüzyılın en önemli bilim insanlarından biri olan Benjamin Franklin tarafından geliştirilen paratonerler yüksek enerji akışının olduğu yıldırımlara karşı koruma sağlarlar. Elektrik yükünün oluşmasındaki ilk etken bulut hareketleridir. Bulutların elektriklenmesinde sürtme, çarpışma ve kendi aralarında elektron boşalması etkin rol oynamaktadır. Bunun sonucunda oluşan şekle şimşek, bulutların paralel bir şekilde elektron alışverişi yapmasıyla oluşan şekle ise yıldırım denir. Paratonerler günümüzde inşa edilen yapıların yıldırım düşmelerine karşı korunmasında yaygın olarak kullanılmaktadır. Paratonerler fiziksel yapı olarak binaların tepelerinde gördüğümüz gibi bir çubuğun ucuna tutturulmuş sivri bir metalden oluşmaktadır. Çubuk, yapıların elektrik iletim hatlarından bağımsız bir şekilde alüminyum veya bakır bir kablo ile toprağa gömülü olan bir iletken ile ızgaraya bağlanır. Paratonerler genel olarak bakır şerit tarafından sarılan metalin binanın yanından geçen yerdeki metalle birleşip yüklerini transfer etmesiyle işe yararlar.
Paratonerin amacı nedir? Yıldırımlardan nasıl korur?
Amacı ise yıldırımı düşmeden engellemektir. Yağmur bulutlarının eksi yükleri, paratonerde bulunan (-) yükleri iterek (+) yüklerin paratonerin ucunda toplanmasını sağlarlar. İtilen (-) yükler metal kablolar aracılığıyla toprağa gönderilir. Böylece sadece (+) yüklerin kaldığı paratoner, sahip olduğu (+) yüklerin oluşturduğu enerjiyi yukarı doğru fırlatarak (-) yüke sahip olan yağmur bulutlarını nötrlerler. Binaların yıldırımdan korunması ise bir çok paratonerle mümkündür. Bunlardan bazıları şunlardır: Faraday Kafesi: Franklin 1760 yılında paratoneri ucu sivri demir bir çubuktan yapmıştı fakat yıllar geçtikte demir yerine platin kullanılmaya başlandı. Yıldırımdan korunulması için ise 1884’te Belçikalı fizikçi Melsens tarafından Faraday kafesi bulunmuştur. Bu yöntem genel olarak topraklama yapılırken binaların en yüksek yerlerinden en alçak yerlerine kadar metalik şeritlerle sarılması, bu şeritleri kendi içlerinde birbirine temas ettirip yük dağılımını eşit olarak dağıtmasına olanak sağlanmasıdır. Topraklamada oldukça pahalı olan bu sistem koruma güvenliğini hat safhada tutmaktadır. Franklin Çubuğu: Korunması gereken yere tesisat sırasında yerleştirilen çubuk, indirme iletkeniyle birlikte kullanılmaktadır.
Paratonerler nerelere kurulur?
Bu sistem genellikle deniz feneri, bacalar gibi daha küçük çaplı yerlerde kullanılmaktadır.Radyoaktif Paratonerler: M. Davzere ve Sazillar adlı bilim adamlarının çalışmalarından faydalanarak geliştirilen radyoaktif paratonerler, paratonerlerin yapımında kullanılan çubuğu radyumla çevreleyerek emniyetli bir paratoner icat etmişlerdir. Geliştirme esnasında hızlandırıcı sistem eklenerek paratonerin verimi arttırılmıştır. Böylece az miktar radyumla, bol miktarda iyonizasyon sağlanmıştır. Radyoaktif paratonerin prensibi tıpkı Franklin çubuğunda olduğu gibi alınan yükün istenilen noktalara ya da toprağa verilmesidir. Paratonerler yıldırımları çekmezler. Paratoner sistemlerinin çubukları yıldırımları çekmekten öte etkileşim meydana geldiğinde yüksek elektrik akımını yönetmek, zemine daha düşük dirençli bir yoldan gitmesini sağlamaktadır. Yıldırım bulunulan alan üzerine düşerse sistem çevreye zarar verecek elektrik akımını yapılardan uzak bölgeye güvenli bir şekilde götürerek toprağa akıtmaya çalışır. Yani o bölgeyi yıldırım düşmesi olayından koruyamazlar veya olayı engelleyemezler.
Paratonerler hakkında ilginç bilgiler
Bu kısa video’yu izleyerek Paratonerler hakkında detaylı bilgi alabilirsiniz.
Facebook ve Twitter adreslerimizden bizi takip etmeyi unutmayın.
Bu konu ile alakalı soru sormak için hemen tıkla
