Soğuk Savaş Nedir? Soğuk Savaşta Türkiye ne yapmıştır?

Soğuk savaş hakkında kısa bilgi

Soğuk Savaş Nedir? Soğuk Savaşta Türkiye ne yapmıştır?

Soğuk SAvaş nedir?

Ünlü İngiliz siyaset adamı lord palmerston’a göre devletlerin ebedi dostluk ve düşmanlıkları yoktur sadece çıkarları vardır. Yani devletler arasındaki ilişkiler çıkara dayalı olduğu için düşmanlık ve dostluklar geçicidir. Aslında bu durumu ikinci dünya savaşı ve sonrasındaki uluslararası ilişkilere baktığımızda açıkça görebiliriz. İkinci dünya savaşı sırasında dünya üç bloğa ayrılmıştı; bu blokların önde gelen ülkeleri Amerika, Sovyetler Birliği ve Almanya’sı. Amerika ile batılı müttefikleri Almanya’sının yıkılması için Sovyetler birliği ile birlikte hareket ediyordu. Amerika ve Sovyetler Birliği gibi siyasi, ekonomik ve ideolojik olarak birbirine taban tabana zıt iki güç ortak bir düşmana karşı çıkar birliği kurmuştu. İkinci dünya savaşı sonrası Avrupa’da büyük bir yıkım olmuştu. Savaşın hemen arkasından Avrupalı müttefikler karşı oluşturdukları orduda bulunan yaklaşık 5 milyon askerin çoğunu terhis etmişti. Fakat savaş sırasında Avrupa’da bulunan 500 bin kilometre karelik alanı işgal eden Sovyetler birliği asker sayısını sürekli arttırmıştır. Uluslararası ilişkilerin temelinde denge vardır. Bu denge savaşlarla bozulduğu zaman hemen yeni bir dünya düzeni oluşarak denge hali devam eder. İkinci dünya savaşı sonrası uluslararası denge bozulmuş büyük bir gücü elinde bulunduran Almanya’sı ve Japonya yıkılmıştı. İki galip güç olan Amerika ve Sovyetler ortaya çıkan güç boşluğunu doldurmak ve diğer ülkeler üzerindeki etki alanlarını genişletmek için bir mücadeleye giriştiler. Amerikalı devlet adamı Bernard Baruch tarafından Bu mücadeleye Soğuk savaş ismi verilmiştir. Soğuk savaş doğrudan iki devletin askeri olarak çatışmasından ziyade İdeolojiler arasındaki bir mücadeledir. Bu mücadelede iki güç de kendi sistemlerinin kesin olarak üstünlüğüne inanıyordu. Komünizm, dünyadaki işçileri vahşi kapitalist güçlerden kurtaracağını ileri sürüyordu. Diğer taraftan Amerika, Sovyet Bloğunu otoriter ve yayılmacı bir sistem olarak ilan edip, kendilerinin özgürlükçü demokrasiyi korumaya çalıştıklarını ileri sürüyordu. Her iki güç, diğer sistemin kötülüklerini anlatarak ülkeleri kendi bloğuna bağlamaya çalışıyordu. Bu mücadele siyasi, teknolojik, ekonomik, askeri ve ideolojik rekabete dayanıyordu. Artık dünya iki kutuplu sistemin güç mücadelesine tanık oluyordu. Soğuk savaşın tam olarak ne zaman başladığını söylemek zor. Çoğu tarihçi için bu konu hala tartışmalı gözüküyor. Fakat genel inanışa göre, soğuk savaş Amerikanın Japonya’ya attığı atom bombalarından sonra başlamıştır. Zaten yenilmekte olan Japonya’ya atılan bombaların aslında Sovyetlere karşı bir göz dağı olduğu ileri sürülür. Soğuk savaş döneminde ülkeler tarafsız kalamıyor bir şekilde iki bloktan birini seçmesi için zorlanıyordu. Her iki blokta diğer bloğun yarattığı tehlikeyi ileri sürerek ülkelerin iç işlerine, siyasetine, ekonomik yapısına ve teknolojik gelişmelerine müdahalede bulunuyordu. Bu bloklaşma sonucu Amerika önderliğindeki batı Avrupa ülkeleri Sovyetlerin Avrupa’da yayılmasını ileri sürerek 1949 yılında NATO yu kurmuştur. Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü anlamına gelen NATO 12 kurucu devlet tarafından kurulmuş ve daha sonra çeşitli dönemlerde 17 ülkenin de katılımıyla üye sayısını genişletmiş askeri bir ittifaktır. NATO üye ülkelerin oy birliğiyle karar alma sürecine katıldığı askeri ve sivil yapıları içeren bir örgüttür. NATO’yu kendileri için tehdit olarak gören Sosyalist ülkeler 14 Mayıs 1955’te bir askeri birlik ve dostluk anlaşması olan Varşova Paktını imzaladılar. Bu anlaşma üye ülkeler arasında askeri ve ekonomik bir dayanışmayı temele alıyordu. Temel amacı NATO’nun stratejilerine karşı etkin hamleler planlamaktı. Varşova Paktı, 1 Temmuz 1991’de üye ülkelerin çekilmesiyle ortadan kalmıştır. Hem NATO hem de Varşova Paktı diğer örgütlenmeyi ileri sürerek bir silah yarışına girmiştir. Sovyetler öncülüğünde Varşova paktı soğuk savaş döneminde yaklaşık 700 nükleer silah denemesi yapmıştır. Buna karşılık NATO bine yakın nükleer silah denemesi yapmıştır. Küba füze krizi, soğuk savaş döneminde iki ülkeyi sıcak askeri çatışma düzeyine getirmiştir. Amerika’nın Türkiye’ye yerleştirdiği nükleer başlıklı füzelere karşılık, Sovyetler Birliği de Küba’ya nükleer başlıklı füze yerleştirmiştir. Dönemin Sovyetler birliği başkanı olan Nikita Khrushchev, Amerikan başkanı Kennedy’e 27 Ekim 1962 tarihinde bir mektup yazarak olası bir nükleer savaşı önlemek için anlaşma yoluna gidilebileceğini belirtmiştir. Sovyetler Birliği Amerika’nın Türkiye’den nükleer füzeleri kaldırması durumunda kendilerinin de Küba’dan füzeleri kaldıracağını belirtmiştir.

Soğuk savaş zamanında Türkiye ne yaptı?

Ayrıca Sovyetler Birliği Türkiye’nin toprak bütünlüğüne saygı göstereceğinin ve işgal etmeyeceğinin garantisini vermiştir. Buna karşılık Küba’nın Amerika tarafından işgal edilmeyeceğinin garantisi istenmiştir. İşin en tarafı İki ülkenin toplam nükleer silah sayısı dünyayı defalarca yok edecek sayıdaydı. Birkaç mektuptan sonra dünya olası bir nükleer felaketten kurtulmuştur. Soğuk savaş bir yönüyle casusların en etkili olduğu dönemdir. iki bloğun hem karşı bloktan bilgi almak hem de karşı blokta karışıklıklar çıkarmak için kullandığı en etkili silah casusluk olmuştur. Amerikan gizli servisi CIA e karşılık Sovyetlerin KGB adlı istihbarat örgütü etkin olarak çalışıyordu. Bu casusluk savaşlarında büyükelçilerden, bilim adamlarına sanatçılardan gazetecilere kadar birçok meslek grubu etkin olarak casusluk faaliyetlerinde kullanılmıştır. Günümüzde CIA hala görevine devam ederken KGB yerini rusya federal güvenlik servisi olan FSB’ye bırakmıştır. Soğuk savaş döneminde hem NATO hem de Varşova Paktı üye olan ülkelere bir taraftan askeri destek sağlarken diğer taraftan ekonomik yardımlarda da bulunuyordu. Bu destekler Molotof Planı ve Marshall Planı ile başlamıştır. Marshall Planı 2. Dünya savaşı sonrası savaştan dolayı yıkım halinde bulunan Avrupa ülkelerine yönelik Amerika’nın yapmış olduğu ekonomik yardımlardı. Bu yardımlar hem Avrupa ülkelerinin savaş yaralarını sarması hem de komünist bloğa karşı güçlü olması için yapılıyordu. Buna karşılık Sovyetler Birliği Sosyalist Doğu Bloğu ülkelerine yapılan ekonomik yardım ve kalkınma desteği sağlamak amacıyla Molotof Planını devreye sokmuştur. Soğuk savaş sadece dünya üzerinde değil atmosferin dışında da devam eden bir mücadeleydi. 4 Ekim 1957’de Sovyetler’ in uzaya Sputnik-1’i fırlatmasıyla takribi on sekiz yıl sürecek soğuk savaş uzay yarışı başlamış oldu. Amerika, Sovyetlerin bu hamlesine karşılık 1 Ekim 1958 yılında NASA’yı kurdu. Buna karşılık Sovyetler, 12 Nisan 1961’de Yuri Gagarin’i uzaya göndererek uzaya giden ilk insan unvanının bir Sovyet’e ait olmasını sağladı. 16 Temmuz 1969’da ABD tarafından Apollo-11 fırlatıldı ve uzay aracı bir zaman sonra Aya iniş yaptı. Aya ilk ayak basan insan ünvanını alan Neil Amstrong bu durumu şöyle özetlemiştir ‘benim için küçük insanlık için büyük bir adım’ isterseniz buraya kadar aktardığımız bilgileri özetlemek ve yeni bilgilerle zenginleştirmek için soğuk savaşın kronolojik tarihine bir göz atalım. yenilmesi üzerine 17 Temmuz 1945 tarihinde Churchill, Truman ve Stalin’in katılımıyla Potsdam konferansı düzenlendi. Bu konferansta 2. Dünya savaşı sonrası yeni dünya dengeleri ele alındı. Yine aynı yılın ağustos ayında Amerika Japonya’nın yenilgisini kabullenmesi ve Sovyetlere göz dağı vermek için Hiroşima ve Nagasaki’ye atom bombası attı. Bu olaydan sonra dünya tarihte hiç olmadığı kadar tehlikeli bir hale geldi. Wiston Churchill, 5 Mart 1946 tarihli fulton konuşmasında doğu bloğu ülkelerini kapalı ve gizli siyasetleri nedeniyle demir perde olarak tanımlamıştır. Bu tarihten sonra batı bloğu ülkeleri sosyalist bloğu demir perde olarak isimlendirmiştir. Özellikle Yunanistan ve Türkiye olmak üzere komünizmin tehdit ettiği ülkelere yardım sağlamak için Amerika Dışişleri Bakanı George Marshall tarafından, Marshall Planı olarak tanınacak olan yardım programı ilan edildi. Bu program ayrıca II. Dünya Savaşı’ndaki yıkılmış Avrupa’nın yeniden inşası için büyük bir yardım programıydı. Çekoslovakya’da Sovyetler Birliğinin desteğiyle sosyalist güçler Prag darbesini yaparak iktidarı ele geçirdi. Bundan sonraki 40 yıl boyunca Çekoslovakya’da komünist yönetim hüküm sürmüştür. 4 nisan 1949 yılında Sovyetler birliği ve doğu bloğu ülkelerine karşı NATO kuruldu. NATO üye ülkelerin oy birliğiyle karar verdiği siyasi, ekonomik ve askeri işbirliğine dayalı bir uluslararası örgütlenmedir. İlk kurulduğunda 12 kurucu ülke olmasına karşın doğu bloğunun dağılmasından sonra katılımın artmasıyla birlikte günümüzde 29 üyeye sahiptir. Bu üye ülkelerin bir kısmı bir zamanlar doğu bloğunda yer alıyordu. 1949 yılında ülkedeki iş savaşı kazanan komünist parti Çin Halk Cumhuriyetinin kurulduğunu ilan etti. Mao hem Amerikan destekli muhalefete karşı hem de Çin’de komünizmin iktidar olamayacağını düşünen batı devletlerine karşı bir zafer ilan ediyordu. 29 Ağustos 1949 - SSCB ilk atom bombasını Kazakistan’da test etti. Bu denemeden sonra siyasi alanda uzun yıllar boyunca nükleer tehdit en etkili caydırma yöntemi olarak kullanılmıştır. sovyetler

Soğuk Savaşın önemli olayları nelerdir?

Kuzey Kore’nin Güneye saldırmasından sonra Amerika’nın önderlik ettiği BM askeri gücü Güney Kore’ye asker çıkardı. Günümüzde dahi Kuzey ve Güney Kore anlaşmazlıkları devam ediyor. Türkiye, Kore’deki askeri desteğinin ardından NATO’ya girme talebinde bulundu. Türkiye’nin NATO’ya girme talebi aynı yıl kabul edildi. yıkılmasının ardından Almanya doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrılmıştı. Batı Almanya Batı bloğuna destek verirken, Doğu Almanya Sovyetler birliği bloğuna girmişti. Sovyet Lider Stalin Almanya’nın tarafsız kalması şartıyla tekrar birleşmesini konusunda batı bloğuna teklifte bulundu. Fakat Batı Alman parlamentosunun önerisiyle Batı Bloğu bu teklifi reddetti. 17 haziran 1953 tarihinde Doğu Almanya’da bir ayaklanma gerçekleşti. Sovyet tanklarının da devreye girmesiyle ayaklanma bastırılmıştır. Resmi kayıtlara göre 50 kişi hayatını yüzlerce kişi yaralanmış ve 15 bin kişi gözaltına alınmıştır. Federal Almanya NATO’ya katıldı. Yapılan anlaşmalarla, yıkılmasının ardından Almanya ilk defa resmi ordu birliği kurmuş oldu. 8 sosyalist ülke Dostluk, İşbirliği ve Karşılıklı Yardımlaşma temelli Varşova paktını ilan etti Böylelikle NATO’ya karşı doğu bloğu ülkeleri kendi örgütlenmelerini ilan etti. 29 Ekimden 6 kasıma kadar Süveyş kanalı krizi patlak verdi. Mısır Süveyş kanalını kamulaştırmayı denedikten sonra İsrail, Fransa ve Britanya kanalı işgal edip Mısır havaalanlarını bombalamıştır. Bunun üzerine Sovyetler Mısıra destek vermiş, Sovyet lider Nikita Kruşçev Paris’e nükleer bomba atma tehdidiyle batı bloğuna göz dağı vermiştir. 3 Mayıs 1960’ta Sovyet lider Nikita Khrushchev Sovyet hava sahasında bir Amerikan casus uçağının vurulduğu açıklamıştır. Böylelikle tarihte U-2 casus uçak krizi patlak verdi. Amerika bu uçağın bir casus uçağı olmadığını aksine hava durumu olaylarını inceleyen bilimsel araştırma yapan bir uçak olduğunu ileri sürdü. Sovyet lider bu uçağın kalkmasında üslerini kullandıran başta Türkiye olmak üzere bazı ülkeleri nükleer silahlarla vurmakla tehdit etti. 13 ağustos 1961 tarihinde Berlin’i ikiye ayıran ve adına utanç duvarı denilen Berlin duvarı inşa edildi. Duvarın etrafına mayın tarlaları, nöbetçi kulübeleri ve köpekli askeri devriyeler konuldu. Böylelikle doğ Almanya’dan batıya geçebilecek tüm sızmalar önlenmeye çalışıldı. Amerika’nın Türkiye gibi birkaç müttefik ülkeye nükleer başlıklı füze yerleştirmesinin ardından Sovyetler Birliği Kübaya Nükleer silah yerleştirdi. Dünyayı kısa sürede cehenneme çevirebilecek bu kriz uzun bir dönem birçok ülkenin korkulu rüyası olmuştur.

Soğuk Savaş nasıl bitti?

Amerika, İngiltere ve Sovyetler Birliği Nükleer silah denemeleri testlerini askıya alma konusunda anlaştı. Böylelikle bu ülkeler akıllıca bir karar vererek evlatlarından ödünç aldıkları dünyayı hoyratça kullanmaktan kısa süreliğine vazgeçtiler. Amerika, basından popülist milliyetçi söylemlerin yoğun bir şekilde sürdüğü bir uzun bir iç propagandadan sonra Güney Vietnama asker çıkardı. 1973’e kadar süren savaşın ardından çoğunluğu sivil 2 milyon insan hayatını Amerika’nın çekilmesinin ardından 2 yıl sonra Kuzeydeki komünist rejim güneyi ele geçirdi. 25 Ara 1979 tarihinde Sovyetler Afganistan’ı işgale başlamıştır. Amerika bu işgali ileri sürerek Moskova olimpiyatlarını boykot etmiştir. 65 ülke boykot kararını tanımış ve olimpiyatlara katılmamıştır. ABD Başkanı Ronald Reagan, dünya çapında bir “Star Wars” füze savunma sisteminin geliştirildiğini duyurdu. Sovyet lider Mihail Gorbaçov, Sovyet dış politikasını yeniden şekillendirmeye başladı. Gorbaçov ve Reagan, karadaki tüm orta menzilli füzelerin ortadan kaldırılmasını kabul eden bir anlaşma yaptılar. Berlin Duvarı 9 Kasım 1989’da yıkıldı büyük bir gösteriyle yıkıldı. Bu olay, Doğu Avrupa ‘da komünist rejimlerin yıkılacağının ön habercisiydi. Nitekim ark arkaya birçok devlet Varşova paktından çıkmaya başladı. 1991’de Varşova paktı çöktü. Sovyetler birliği irili ufaklı birçok devlete bölündü. Böylelikle soğuk savaş resmen bitmiş oldu.

Sovyetler hakkında ilginç bilgiler

Bu kısa video’yu izleyerek Sovyetler hakkında detaylı bilgi alabilirsiniz.

Facebook ve Twitter adreslerimizden bizi takip etmeyi unutmayın.

Bu konu ile alakalı soru sormak için hemen tıkla

yorumlarınız Disqus tarafından saklanır.